III. MERE ZAŠTITE OD POŽARA
Član 10.
Prostornim i urbanističkim planovima, kao i odlukama koje ih zamenjuju, pored opštih
uslova predvidjenih "Zakonom o planiranju i uredjenju prostora", u pogledu mera zaštite od
požara, utvrdjuju se naročito:
1). izvorišta snabdevanja vodom, kapaciteti gradske vodovodne mreže koji
obezbedjuju dovoljne količine vode za gašenje požara;
2). udaljenost izmedju zona predvidjenih za stambene i javne objekte i zona
predvidjenih za industrijske objekte i objekte specijalne namene (skladišta lako
zapaljivih tečnosti, gasova i eksplozivnih materija);
3). udaljenost izmedju objekata različite namene unutar industrijske zone i objekata
specijalne namene, koja omogućava sprovodjenje mera protivpožarne zaštite;
4). širina puteva koji omogućavaju pristup vatrogasnim vozilima do svakog objekta
i njihovo manevrisanje za vreme gašenja požara;
5). prostor za izgradnju objekata za potrebe vatrogasnih jedinica, dobrovoljnih
vatrogasnih društava i njihovih saveza, kao i specijalizovanih vatrogasnih
jedinica civilne zaštite.
Organizacije i organi koji pripremaju planove iz stava 1. ovog člana dužni su da
najkasnije 60 dana od dana odredjenog za razmatranje, opštinskom organu dostave ove
planove radi davanja saglasnosti o zastupljenosti mera zaštite od požara.
Opštinski organ dužan je da saglasnost dostavi organizaciji i organu iz stava 2. ovog
člana u roku od 30 dana.
Član 11.
Pri projektovanju i izgradnji stambenih zgrada i objekata za javnu upotrebu (robne
kuće, hoteli, bioskopi, pozorišta, biblioteke, škole, bolnice, kao i sportske, koncertne i druge
dvorane), moraju se obezbediti uslovi za sigurnu evakuaciju ljudi u slučaju požara i uredjaji i
sredstva za gašenje požara.
Član 12.
Organ uprave nadležan za izdavanje odobrenja za izgradnju, adaptaciju i rekonstrukciju
objekata izdaće odobrenje za gradnju pod uslovom, da je prethodno pribavio saglasnost od
nadležnog organa uprave za unutrašnje poslove na investiciono-tehničku dokumentaciju u
pogledu mera zaštite od požara za: objekte organizacija i organa; poslovne prostorije; objekte
za javne namene; hidro i termo elektrane; trafo postrojenja iznad 1000 kVA; kućne kotlarnice
iznad 63 kW; stambene zgrade preko četiri sprata i sve instalacije i uredjaje u ovim objektima.
8
Za objekte u kojima se proizvode, preradjuju i drže zapaljive, eksplozivne i druge
opasne materije, magistralne cevovode za transport zapaljivih tečnosti, gasovode i sve
instalacije i uredjaje u ovim objektima, saglasnost iz stava 1. ovog člana izdaje nadležni organ
uprave za unutrašnje poslove odnosno nadležni pokrajinski organ uprave.
Saglasnost na investiciono-tehničku dokumentaciju u pogledu mera zaštite od požara za
objekte iz stavova 1. i 2. ovog člana, daje se za ceo objekat, a kada se objekat gradi po
delovima, za deo tog objekta, ako taj deo predstavlja ekonomsko-tehničku celinu i može se
samostalno koristiti, odnosno ako će izgradnja celog objekta trajati više godina.
Uz investiciono-tehničku dokumentaciju iz stavova 1. i 2. ovog člana podnosi se
poseban elaborat u kome se na sažet i celovit način na osnovu grafičkih prikaza, proračuna i
tekstualnih objašnjenja moraju prikazati sve mere zaštite od požara predvidjene u investicionotehničkoj
dokumentaciji, radi ocene predvidjenog odnosa odabranog sistema zaštite od požara,
njegove funkcionalnosti i efikasnosti.
Član 13.
Gradjevinski objekti u kojima se proizvode, preradjuju i drže zapaljive, eksplozivne i
slične materije mogu se graditi samo na takvim mestima i na takav način da se time ne stvara
opasnost od požara i eksplozije za druge objekte.
Član 14.
Odobrenje za korišćenje, odnosno stavljanje u pogon izgradjenog, adaptiranog ili
rekonstruisanog objekta, odnosno instalacije, uredjaja i postrojenja iz člana 12. stav 1. ovog
Zakona može se izdati tek kada nadležni organ uprave za unutrašnje poslove da saglasnost
organu nadležnom za izdavanje odobrenja da su u njima sprovedene mere zaštite od požara
predvidjene u investiciono-tehničkoj dokumentaciji.
Za objekte u kojima se proizvode, preradjuju i drže zapaljive, eksplozivne i druge
opasne materije, magistralne cevovode za transport zapaljivih tečnosti, gasovode i sve
instalacije u ovim objektima odobrenje iz stava 1. ovog člana izdaje nadležni organ uprave za
unutrašnje poslove, odnosno nadležni pokrajinski organ uprave.
Član 15.
Tehnološki procesi u kojima se koriste ili proizvode zapaljive i eksplozivne materije ili
stvaraju eksplozivne smeše mogu se vršiti samo u objektima ili prostorijama koje su od drugih
objekata i prostorija medjusobno protivpožarno odvojene.
Tehnološki procesi iz stava 1. ovog člana moraju biti organizovani na takav način da,
zavisno od prirode i uslova proizvodnje, opasnost od požara bude otklonjena.
U objektima i prostorijama u kojima se vrše tehnološki procesi iz stava 1. ovog člana
postavljaju se uredjaji koji omogućavaju blagovremeno otkrivanje, javljanje i gašenje požara.
9
Član 16.
Organizacije i organi u čijim objektima su ugradjeni uredjaji i instalacije namenjeni za
otkrivanje, javljanje i gašenje požara, dužni su da uredjaje i instalacije održavaju u ispravnom
stanju i da redovno vrše proveru ispravnosti tih uredjaja i instalacija u celini, u skladu sa
uputstvom proizvodjača.
O proveri ispravnosti uredjaja i instalacija iz stava 1. ovog člana, vodi se evidencija u
koju se unose podaci kada je provera izvršena, ko je proveru izvršio i stručni nalaz.
Član 17.
U objektima i prostorijama u kojima se proizvode, preradjuju, koriste i drže zapaljive
tečnosti, zapaljivi gasovi, eksplozivni i drugi lako zapaljivi materijali ili se stvaraju
eksplozivne smeše, nije dozvoljeno:
1). pušenje, upotreba otvorene vatre, svetiljki sa plamenom i sredstva za paljenje;
2). korišćenje uredjaja i instalacija koje mogu izazvati požar i eksploziju;
3). upotrebljavati alat koji varniči;
4). korišćenje grejnih uredjaja sa otvorenom vatrom, užarenim i prekomerno
zagrejanim površinama;
5). držanje i smeštaj materijala koji je sklon samozapaljenju.
O merama zabrane iz stava 1. ovog člana, moraju se na vidnom mestu istaći upozorenja
ili znaci zabrane.
Član 18.
U proizvodnim i poslovnim zgradama i prostorijama, kao i u javnim stambenim i
drugim gradjevinskim objektima i postrojenjima, električne, ventilacione, toplotne,
gromobranske, kanalizacione i druge instalacije, dimovodi i ložišta, moraju se postavljati i
održavati u ispravnom stanju i prema tehničkim propisima.
U objektima u kojima se ugradjuju gasne i naftovodne instalacije, pored obaveze iz
stava 1. ovog člana, ove instalacije moraju biti izvedene tako da ne predstavljaju opasnost od
požara i eksplozije.
U postojećim zgradama za stanovanje i zgradama u kojima se smešta ili okuplja veći
broj lica obezbedjuje se najpotrebnija oprema, uredjaji i sredstva za gašenje požara i
preduzimaju druge preventivne mere shodno tehničkim propisima.
Za sprovodjenje mera zaštite iz stavova 1. do 3. ovog člana odgovorni su: organizacije
udruženog rada i druge organizacije, državni organi, samoupravne interesne zajednice
stanovanja, nosioci prava korišćenja stambene i poslovne zgrade i prostorije, odnosno
sopstvenici porodične stambene zgrade, dela zgrade ili stana.
10
Član 19.
Opštine, mesne zajednice, organizacije udruženog rada u oblasti poljoprivrede i
poljoprivredni proizvodjači, za vreme žetve i vršidbe preduzimaju posebne mere zaštite strnih
useva od požara.
Pod posebnim merama zaštite strnih useva od požara podrazumevaju se naročito:
organizovanje stalnog dežurstva, osmatračke službe, službe veze i obaveštavanja i kontrola
nad sprovodjenjem tih i drugih mera zaštite od požara.
Bliže propise o posebnim merama zaštite od požara u poljoprivredi donose sporazumno
Republički sekretarijat za poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu i republički sekretar za
unutrašnje poslove i republički sekretar za narodnu odbranu.
Član 20.
U objektima u kojima se održavaju javni skupovi, priredbe, sajmovi i slično,
organizatori su dužni da za vreme njihovog trajanja obezbede vatogasnu stražu.
U organizacijama udruženog rada, samoupravnim organizacijama i zajednicama
vatrogasna straža se organizuje i u toku procesa rada kada je povećana opasnost od izbijanja
požara.
Pod vatrogasnom stražom iz stavova 1. i 2. ovog člana podrazumeva se prisustvo lica
stručno osposobljenih za gašenje požara sa odgovarajućom opremom i sredstvima za
blagovremeno gašenje početnih požara.
Član 21.
Organizacije i organi, zanatske, ugostiteljske i trgovinske radnje dužni su da imaju
uredjaje, opremu i sredstva za gašenje požara, da obezbede izlaze i prolaze za evakuaciju ljudi
i imovine u slučaju požara, da uklone zapreke koje bi predstavljale smetnju za efikasno
gašenje požara, spasavanje ljudi i imovine ugrožene požarom, preurede, premeste uredjaje i
instalacije od kojih preti opasnost od izbijanja i širenja požara.
Vrste uredjaja, opreme i sredstava iz stava 1. ovog člana, kao i mesta na kojima se ona
postavljaju, odredjuju se saglasno uputstvu proizvodjača, a u zavisnosti od površine prostora,
vrste procesa proizvodnje, tehnologije i slično, kao i s tim u vezi mogućih uzroka i vrste
požara.
Uredjaji, oprema i sredstva za gašenje požara moraju se održavati u ispravnom stanju,
namenski koristiti, biti posebno označeni i uvek dostupni za upotrebu.
11
Član 22.
Organizacije i organi dužni su da redovno vrše kontrolno ispitivanje i servisiranje
prevoznih i ručnih vatrogasnih aparata i ostalih vatrogasnih sredstava i opreme kojima
raspolažu u skladu sa uputstvom proizvodjača aparata, odnosno opreme.
Kontrolno ispitivanje i servisiranje aparata, sredstava i opreme za gašenje požara mogu
da vrše organizacije i organi koji ispunjavaju posebne uslove u pogledu tehničke opremljenosti
i stručne osposobljenosti radnika.
Postojanje uslova iz stava 2. ovog člana utvrdjuje opštinski organ.
Bliže uslove iz stava 2. ovog člana propisuje Izvršno veće.
Član 23.
Zapaljivi materijal ne može se smeštati na prostoru koji nije udaljen najmanje 6 metara
od objekta ili dela objekta, ukoliko tehničkim propisima nije drugačije odredjeno.
Zapaljivi materijal ne može se smeštati na tavanima zgrada, stepenišnom prostoru,
hodnicima i ostalim prolazima.
U objektima i prostorijama u kojima se uskladištava i drži zapaljivi i drugi materijal
(sirovine, gotovi proizvodi, ambalaža i dr.) moraju se obezbediti slobodni prolazi i prilazi
spravama i uredjajima za gašenje požara.
Član 24.
Organizacije i organi dužni su da radnike upoznaju sa opasnostima od požara na
radnom mestu, kao i u organizaciji i organu, merama, upotrebom sredstava i opreme za gašenje
požara, postupkom u slučaju požara, kao i sa odgovornošću zbog nepridržavanja propisanih ili
naloženih mera zaštite od požara.
Organizacije i organi su dužni da najmanje jedanput u tri godine izvrše obuku svih
radnika iz oblasti zaštite od požara, s tim da najmanje jednom u toku godine izvrše praktičnu
proveru znanja.
Obuka radnika iz stava 2. ovog člana vrši se prema programu kojeg donose
organizacije i organi, po pribavljenom mišljenju nadležnog organa uprave za unutrašnje
poslove.
Organizacije i organi su dužni da vreme održavanja obuke i provere znanja iz oblasti
zaštite od požara prijave nadležnom organu uprave za unutrašnje poslove.
Radnici su dužni da prisustvuju obuci i proveri znanja iz oblasti zaštite od požara.
Bliži propis o minimumu sadržine opšteg dela programa iz stava 3. ovog člana doneće
republički sekretar za unutrašnje poslove (u daljem tekstu: republički sekretar).
12
Član 25.
Organi upravljanja u organizacijama udruženog rada i drugim samoupravnim
organizacijama i zajednicama dužni su da obezbede sprovodjenje mera utvrdjenih
samoupravnim opštim aktom iz člana 8. ovog Zakona i Planom zaštite od požara i najmanje
dvaput godišnje da razmotre stanje zaštite od požara.
Poslovodni organi i radnici koji imaju posebna ovlašćenja i odgovornosti u
organizacijama udruženog rada i drugim samoupravnim organizacijama i zajednicama i
funkcioner koji rukovodi organom uprave, svaki u svom delokrugu neposredno su odgovorni
za sprovodjenje mera zaštite od požara, a naročito za primenu propisanih i naloženih mera,
održavanja u ispravnom stanju i namensku upotrebu uredjaja, opreme i sredstava za gašenje
požara, kao i za nedovoljnu osposobljenost, odnosno osposobljenost radnika za minimum
znanja u rukovanju opremom i sredstvima za gašenje požara, upoznavanje radnika sa
opasnostima od požara i načinom upotrebe uredjaja, opreme i sredstava za gašenje.
Član 26.
Pri izgradnji vodovodne mreže sa požarnim hidrantima mora se obezbediti protočni
kapacitet i pritisak za efikasno gašenje požara.
Organizacije i organi dužni su da obezbede redovno vršenje kontrole protočnog
kapaciteta i pritiska vode u hidrantskoj mreži, a najmanje jednom u šest meseci, o čemu vode
evidenciju.
U naseljenim mestima, organizacijama i organima i javnim objektima, koji se nalaze na
terenima na kojima nema vodovodne mreže, potrebne količine vode za gašenje požara
obezbediće se putem bunara, rezervoara, izgradnje pristupnih puteva do izvorišta vode, ili na
drugi pogodan način.
Član 27.
Organizacije i organi ne mogu koristiti uredjaje, tehničku opremu i sredstva namenjena
za gašenje požara, ako ne odgovaraju propisanim jugoslovenskim standardima.
Član 28.
Za sprovodjenje propisanih i naloženih mera zaštite od požara odgovoran je sopstvenik,
etažni vlasnik, odnosno korisnik objekta, samoupravna interesna zajednica stanovanja, a u
organizaciji i organu inokosni poslovodni organ, odnosno starešina organa i lica odredjena
samoupravnim opštim aktom, odnosno drugim opštim aktom organizacije, odnosno organa.
13
Član 29.
Odredjenim poslovima u vezi sa unapredjivanjem protivpožarne zaštite mogu se baviti
organizacije udruženog rada i druge organizacije koje ispunjavaju uslove u pogledu tehničke
opremljenosti i raspolažu stručnim kadrovima za kvalitetno vršenje poslova unapredjenja
protivpožarne zaštite.
Pod odredjenim poslovima unapredjenja zaštite od požara podrazumevaju se poslovi:
1). izrade studija organizacije zaštite od požara;
2). izrade analiza postojećeg stanja zaštite od požara;
3). izrade programa za saniranje i unapredjivanje zaštite od požara;
4). izrade analiza o zonama opasnosti i odredjivanje ovih zona na mestima koja su
ugrožena od nastanka eksplozivnih smeša;
5). projektovanja uredjaja i instalacija za detekciju, dojavu i gašenje požara;
6). ispitivanje fizičko-hemijskih osobina, čvrstih, tečnih i gasovitih zapaljivih
materija, kao i pogodnosti korišćenja ovih materijala u objektima ugroženim od
požara.
Za vršenje poslova iz stava 2. tačke 1, 2, 3. i 5. ovog člana organizacije udruženog rada
i druge organizacije koje se bave unapredjenjem protivpožarne zaštite moraju imati radnike sa
visokom školskom spremom, odnosno VII1 stepenom stručne spreme, a za obavljanje poslova
pod tačkama 4. i 6. stava 2. ovog člana i radnike sa srednjom školskom spremom, odnosno IV
stepenom stručne spreme i da imaju opremljenu laboratoriju za fizičko-hemijska ispitivanja,
odnosno za visokonaponska i niskonaponska ispitivanja elektro-opreme.
Bliže uslove za vršenje poslova iz stava 2. ovog člana, propisuje republički sekretar.
Organizacije udruženog rada i druge organizacije iz stava 1. ovog člana ako prestanu da
ispunjavaju uslove potrebne za vršenje poslova unapredjivanja protivpožarne zaštite, ne mogu
s e dalje baviti ovim poslovima.
Postojanje uslova iz stavova 1. i 5. ovog člana utvrdjuje Republički sekretarijat za
unutrašnje poslove (u daljem tekstu: Republički sekretarijat).